Intro:

De laatste tijd lijkt in de satsangs het thema werkelijke Volwassenheid versus kind-mens mentaliteit een terugkerend thema. Dit wordt ook duidelijk wanneer je de video’s van het j.l. juli gehouden Satsang Drieluik tot je neemt, ze komen een voor een op m’n youtube kanaal te staan.

Aansluitend daarop, en lezend in een paar boeken en wat documentaires bekijkend kwamen de volgende gedachten op.

Dus:

Effe een beschouwinkje over ‘de samenleving’…(over ons dus op relatief niveau)

Een samenleving waarin kinderen en jongeren wordt wijsgemaakt dat alles kan, dat ze kunnen worden wat ze willen, dat ze speciaal en uniek zijn, dat ‘nee’ niet bestaat, dat alles leuk moet zijn, dat enkel succes telt (bij voorkeur ‘instant’), en dat er geen beperkingen zouden bestaan, kan niet anders dan leiden tot een samenleving waarin vele jonge mensen gedesillusioneerd, gefrustreerd, narcistisch, gedeprimeerd, angstig en/of agressief door het leven moeten ploeteren.

Het heeft er alle schijn van dat een groot deel van de nieuwe generatie zich zwaar belast voelt door alle schijnbaar ‘vrije’ keuze mogelijkheden, het diepe geloof dat alles maakbaar is en haalbaar moet zijn, en het liefst nu meteen en zonder teveel moeite graag, want het moet wel leuk blijven-punt-nl. (Succes dus bij voorkeur ‘instant’ – vaak in de zin van ‘beroemd’, echte prestaties of talent plus hard werken niet nodig, zelfs onwenselijk, ‘celebrity’ worden als post-modern levensdoel*).

Het blinde geloof van: als je maar je best doet dan ga je het maken en de ermee samenhangende eis van succes maakt het sowieso voor alle middenmoters bijzonder lastig. En voor hen die nog/net wat minder aanleg hebben (of een klein probleempje ervaren) wordt het zo vrijwel onmogelijk om een beetje gevoel van een betekenisvol bestaan te hebben. Je bent immers of succesvol of je bent een loser.

Het probleem is dat er maar weinigen ‘bijzonder’ zijn in een dusdanige combinatie van specifiek talent en het ‘juiste’ karakter dat ze het echt gaan ‘maken’. Of anders gezegd, er zijn nu eenmaal meer middenmoters dan exceptionelen.

Maar alleen wie het gemaakt heeft telt, zo lijkt het. En als dat het kader is, vallen er veel buiten de boot, dat spreekt voor zich.

(Er zijn trouwens ook horden die juist geen enkele poging willen doen iets van hun leven te maken, ze zitten gevangen in een simplistische drang naar directe behoefte bevrediging als hoogste levensmotto, en zijn niet in staat, noch van plan iets te leren, machtig te worden, of zich anderszins te ontwikkelen en te ontdoen van chaos en ellende. Dat is natuurlijk even triest.)

Eerder schreef ik al eens dat om het ‘te maken’ het noodzakelijk lijkt om tamelijk psychopathisch te werk te gaan**.

Empathie, eerlijkheid, integriteit, invoelingsvermogen, karakter, verantwoordelijkheidsgevoel of waarachtigheid zijn slechte eigenschappen als je naar de top wil. Het probleem met de top is dat daar voor weinigen plek is. Dus worden vrij vaak de meest antisociale corrupte strebers de baas. Koste wat het kost. En de wat aardiger mensen laten het helaas te vaak maar gebeuren (want die zijn vaker dan me lief is ook een beetje slapper dan wenselijk zou zijn). Niet het recht van de sterkste (fitste), maar het recht van de meest brutale, de meest gewetenloze, egocentrische. Want iemand die echt sterk is hoeft niet steeds gelijk te krijgen, de macht te hebben, haantje de voorste te zijn etc.

Maar een samenleving die succes, geld en status boven alles stelt, kweekt hebzuchtige gewetenloze mensen aan de ene kant, en hele groepen die zich waardeloos voelen aan de andere kant (maar die graag hetzelfde zouden willen, want ze geloven veelal in de zelfde ‘moraal’). En de huidige ‘moraal’ of ‘filosofie’ is net zo diep als de gedachte: alleen geld telt. Daarom babbelen politici enkel over wat iets kost of oplevert, en is er een blind geloof in statistiekjes, cijfertjes en diagrammen. En doet inmiddels bijna iedereen dat. Meten en tellen, alsof alles meetbaar is. En alsof dit ge-reken de werkelijkheid weerspiegelt en ‘objectief’ zou zijn. Hoe ‘profound’! Wat een ‘visie’. 🙂 De ideologie van het economistisch pragmatisme.

Anyway, de dwang van succes kan niet anders dan leiden tot gewelddadigheden, depressies, angststoornissen, verslavingen, burn-outs, haatdragendheid, eenzaamheid en meer van dat soort leuks.

Het is dus niet de vraag hoe het toch kan als er weer een schiet incident is, of iemand zijn gezin uitmoord, van de flat springt, zich dood zuipt of spuit of verward rondzwerft. Dat lijkt me de verkeerde vraag. Het is eerder bijzonder dat zoveel mensen in zo’n hebberige oppervlakkige op succes en ‘leuk’ en ‘gevoel’ en ‘likes’ gefixeerde samenleving niet overgaan tot zulke drastische uitingen van frustratie of wanhoop.

Dat veel gewone mensen hun bestaan als moeizaam, zinloos, leeg, eenzaam, en niet vervullend ervaren is immers zeer begrijpelijk lijkt me. Je moet wel haast spiritueel ontwaakt zijn om het uit te houden zou je bijna zeggen. Evenwel zijn er grote groepen mensen die het wel naar hun zin hebben, of het in elk geval dragelijk weten te houden, al is het wel vaak behulp van allerlei pillen en veel drank en dergelijken.

Best triest eigenlijk. En de wereld, dat zijn wij. De samenleving, dat zijn wij. Ik heb nooit een samenleving of wereld gezien moet ik zeggen, maar ik zie wel veel mensen, en zie hun zoeken, hun dromen en illusies, hun frustraties en angsten. En snap het als er af en toe iemand geen zin meer in heeft en het beëindigd. Of zich overgeeft aan depressies, zich verliest in plat hedonisme, door dokter of dealer geleverde middelen of zich kapot werkt en zorgt tot ie opbrandt.

Ik snap het. De basis verhalen van je best moeten doen, de juiste keuzes moeten maken, als je faalt (d.w.z. ‘het niet maakt’) is het je eigen schuld, de toekomst veilig stellen, jezelf moeten ontplooien… heel veel moeten, terwijl we geloven vrij te zijn. De meeste mensen hebben geen idee hoe het basis- of achtergrondverhaal (het ‘men’ in hen, zou Heidegger zeggen) ze voortstuwt, terwijl ze menen ‘eigen beslissingen’ te nemen. Het is echter omgekeerd: het verhaal neemt jou, heeft jou bij de kladden en je ziet het niet eens. Het dwingt je dingen na te streven, te voldoen aan, mee te doen, te ‘liken’, te fakebooken, iets voor te stellen, de targets te halen. En jij denkt dat het allemaal je eigenste authentieke diepere unieke wens is. Ha!

Weinigen nemen ergens de tijd voor, slechts een enkeling staat ergens echt bij stil, om eens te onderzoeken wat er nou eigenlijk gebeurt. Wat er waar is en van werkelijk belang zou kunnen zijn, op welk niveau dan ook. Want ergens bij stil staan maakt dat je de kans loopt ‘het moment’ te missen, een kans te laten lopen, iets leuks of enerverends aan je neus voorbij te laten gaan. Want leuk is belangrijk, leven moet leuk zijn, toch? En contemplatie (of een echt boek lezen) is saai, te traag, moeilijk, ouderwets, niet ‘cool’. We hebben toch allemaal recht op geluk? Op een leuk leven vol zelfontplooiing en waardering en bevestiging en bijzonderheid en spannende reizen en designer stuff en de nieuwste smartphone en geld en….succes. Succes = cool = geluk. En wie niet cool is, is een loser. Simpel zat. Dus: kijk mij cool zijn mama (of papa)…  Schoolplein niveau!!!

Zucht.

De onpeilbare geestelijke diepten van de postmoderne mens. En nog zijn er die dromen verkopen over samen naar de bewustzijns-sprong…(we zijn bijna bij het cruciale kantelpunt van het kosmisch trillingsniveau… yeah, right.) Mijn hemel.

Oke, effe erbij blijven Hans!

Hebben we de druk van het oude verzuilde conformisme niet, al doorschietend, ingeruild voor een leeg, oppervlakkig individualistisch ‘ieder voor zich’?

Hebben we de oude knellende samenlevingsverbanden (en de inbedding, de samenhang) verbroken zonder er iets anders voor in de plaats te stellen dan genotzuchtig succes belust korte termijn gedoe dat bovendien ‘onze’ aarde, de natuur verwoest?

Zijn we ‘vooruitgegaan’ van teveel traditionele beknotting naar een ongezonde ‘vrijheid’ van alles moet kunnen, alles moet nu meteen – want ik heb recht op…, en alleen wat ik wil of voel telt?

Klinkt nauwelijks als vooruitgang in mijn oren. Vroeger was het niet beter, dat is gelul, maar nu is het ook niet geweldig, al hebben we meer (dubieuze) technologie en meer centen.

Ik zie in elk geval niet echt dat ‘we’ meer volwassen worden, laat staan dat we wakkerder zijn. Wel behoorlijk wat verwender, slapper en egocentrischer, helaas. En zelfstandigheid en werkelijke volwassenheid zijn niet hetzelfde als egocentrisme of narcisme.

Ik ben totaal voor volwassen zelfstandigheid, dat zal uit mijn boeken en bijeenkomsten en video’s wel helder zijn. Evenwel: zelfstandigheid is iets anders dan een eiland denken te zijn. Zonder vele, vele ‘anderen’ had ik nooit iets begrepen (en ik bedoel hier niet enkel Nisargadatta e.d.), zonder de ander kun je als organisme simpelweg niet bestaan. En de ander is geen consumptie middel, geen object of product. Al lijkt het er wel op in de inruil/wegwerp/swipe mentaliteit die er bij velen lijkt te zijn. De ander ben ik ook, we zijn immers niet-twee.

Wellicht blijft ‘de samenleving’ meer bijeengehouden en menselijk door kleine daden van genegenheid, generositeit, eerlijkheid, creativiteit, moed, integriteit en hulpvaardigheid op individueel niveau, bij voorkeur met oog voor de omgeving, de planeet. Ideologieën zijn nooit het antwoord. En enkel boos rondtwitteren en schelden zoals veel gebeurt, zonder zelf iets bij te dragen, is goedkoop.

Het ‘goede’, waardevolle of waarachtige ontstaat, in het klein en van onderop, denk ik, veel meer door jou en mij, in concreto, in de ontmoeting met de ander. En in het (al dan niet gezamenlijk) mensen op wangedrag aanspreken,  en natuurlijk door ons werk goed te doen. (Of niet natuurlijk en dan dragen we bij aan de chaos.)

Dus sluit ik af met te zeggen: wat een geluk dat er nog zoveel mensen zijn die wel doen wat gedaan moet worden en ergens iets voor over hebben en moedig en eerlijk en creatief durven zijn. Zodat bijvoorbeeld de wegen begaanbaar zijn, het licht het doet, er eten in de winkel ligt, m’n demente moeder goed wordt verzorgd en de hond naar de dierenarts kan als het nodig mocht zijn. Dank aan jullie allemaal.

En ook dank aan hen die wel durven kijken, luisteren, voelen, nadenken, onderzoeken, overwegen en waarvan ik er zoveel ontmoeten mag.

En natuurlijk, maar dit terzijde, dank aan de aarde, de bomen, de rivieren, de zeeën, de bijen, de vogels, de wolken, de regen… (zou ’t nog een keer gaan regenen?), die tezamen de voorwaarde vormen voor ons (helaas tamelijk verwoestende) bestaan.

Ondanks alles is Hans dus dankbaar, een notie die ook bijna lijkt te zijn uitgestorven. Want wie meent overal recht op te hebben en altijd in zijn of haar gelijk te staan, kan immers moeilijk dankbaar zijn.

(Oja, en voor wie nog bang is een ander ergens op aan te spreken: een vechtsport leren is voor veel meer goed dan je denkt, ook spiritueel gezien, trust me, en ook erg nuttig als ‘meditatie’ …)

Kus

* Zie bijvoorbeeld: Niet te moeilijk graag – de verkleutering van het publieke debat – Boom 2012 – over de infantilisering (?) van de post-moderne mens.

**Zie: Soms maak ik me even druk
en/of (her)lees Rozengeur & Prikkeldraad
[Noot september 2019: en/of lees het net verschenen ‘Aan de leiband, of je eigen pad‘?]

Andere Serieuze Leestips:

Paul Verhaeghe: ‘Identiteit’ | ‘Autoriteit’
Dirk de Wachter: ‘Borderline times – het einde van de normaliteit’
John Gray: ‘De stilte van dieren – over de vooruitgang en andere moderne mythen’
Alain Finkielkraut: ‘De ondergang van het denken’
Johan Norberg: ‘Vooruitgang – 10 redenen om naar de toekomst uit te kijken’
Yuval Noah Harari: ‘Sapiens’ en ‘Homo Deus’
Michel Houellebecq: ‘Mogelijkheid van een eiland’ | ‘De wereld als markt en strijd’
Friedrich Nietzsche: ‘De vrolijke wetenschap’ en ‘Aldus sprak Zarathoestra’
Rudiger Safranski: ‘Nietzsche – Een biografie van zijn denken’ | ‘Goethe – Kunstwerk van het leven’ | ‘Heidegger en zijn tijd’
Henk Manschot: ‘Blijf de aarde trouw – een pleidooi voor een nietzscheaanse terrasofie’
Rutger Bregman: ‘Waarom vuilnismannen meer verdienen dan bankiers’
Hans Achterhuis – ‘De utopie van de vrije markt’
Naomi Klein – No time / verander nu, voor het klimaat alles verandert
Jordan Peterson: ’12 Rules For Life’