Lezen = leren! Lezen = reizen! Lezen = ontwikkeling! Lezen = verrijking! Lezen = groei! Lezen = (meer en ruimer) leven!
Al jaren wordt er geklaagd over achteruit hollende leesvaardigheid, taalachterstand, teloorgang van begrijpend lezen enzomeer. Ook in mijn Valse Noten trilogie heb ik het her en der over de noodzaak van goed taalonderwijs, lezen, leesvaardigheid, tekstverklaring en kunnen rekenen als cruciaal voor het leven in een complexe samenleving, en voor maatschappelijke ontwikkeling. En wat wil men doen? De btw verhogen van 9% naar 21% op al wat gedrukt is; boeken, kranten, en dus ook schoolboeken (plus het maakt het nog lastiger voor de vrije journalistiek én voor bibliotheken, die al onder grote financiële druk staan), enzovoorts. En erg slecht plan dus… en niet enkel omdat mijn boekjes daardoor duurder worden of minder opbrengen (want op E-books verdien ik zelf iets meer, of minder weinig, hihi), maar voor de samenleving en de kids, die toch al veel te weinig lezen of amper worden voorgelezen, en niks weten! De culturele sector nog duurder maken is evenzeer een heel slecht idee… zo houden we alleen de ‘toppers’ nog over… en da’s echt niet top – voor een mens met smaak!
En voor wie zegt: ‘nou, dan lezen ze toch online of via E-books’, die heeft duidelijk nog niet begrepen dat het overduidelijk is aangetoond dat lezen van papier (een boek) veel dieper doordringt, meer vraagt en met je doet én beter onthouden wordt, dan iets lezen van een schermpje, zoals ik reeds jaren roep! Mensen die veel lezen van beeldschermpjes verpesten hun brein, want ze verkorten ongemerkt zowel hun aandachtspanne, aandachtsniveau (of kwaliteit/intensiteit) én hun opname capaciteit! Van beeldscheepjes lezen dwingt namelijk tot ‘scannen’ en ‘scrollen’ i.p.v. LEZEN (check maar hoe u deze pagina ‘leest’ – snel, snel, snel waarschijnlijk)!
Het e-booken enzo – verlaagd tevens beduidend de kans tot her-lezen, en men is aantoonbaar minder enthousiast over ebooks dan over fysieke exemplaren – én men leent ze ook veel minder vaak uit.
(Enne, voor de ‘duurzame’ types, papier wordt tegenwoordig prima gerecycled en veel minder schadelijk geproduceerd, terwijl schermpjes ook veel energie slurpen, en niet zo duurzaam zijn als ze lijken. Maar het lezen (en herlezen) van een boek is wel (aantoonbaar) duurzamer – op een andere manier of niveau, begrijpen? In uw brein namelijk!).
Je kunt een petitie tekenen tegen dit ondeugdelijke plan… doen!
Hierna enkele van de Valse noten over onderwijs (er zijn er meer die hier aan raken, maar ja, dan moet uw m’n werk maar lezen :-), ha! Maar zoals u zult zien – onderaan deze lange pagina – als u over enige aandacht beschikt tenminste die niet verpest is door beeldscherm lezen-, had ik het er al over in Aan de leiband, en tevens in De Tao van Hans (lees die boeken ook eens, nog eens en/of leen ze uit, of doe ze cadeau!)
Zoals gezegd: Lezen = leren! Lezen = reizen! Lezen = ontwikkeling. Lezen = verrijking! Lezen = groei! Lezen = (meer en ruimer) leven!
Boek 1 – 488. – Omdat geld hebben prettiger is dan geen geld hebben, en een leuk gesprek prettiger dan geen, ben ik content als de tweede bezoeker vandaag ook komt opdagen. Omdat vrije tijd en alleen zijn ook prettig zijn, ben ik tevens content als de tweede bezoeker vandaag niet zou komen opdagen. Zo heb ik in deze context, met mijn ambigue attitude of perspectivistische aard, twee kansen op content zijn, waar de eendimensi- onaal er maar één zou hebben. In deze context heb ik zelfs 100% kans op content zijn, en de eendimensionaal dus slechts 50%. Kunnen rekenen is ook best fijn. Ik dank bij deze mijn leraressen van de basisschool.
Boek 1 – 490. – ‘Het draait er in het leven om de goede keuzes te maken’. Hm, die moet men dan ook wel hebben… ‘Wat bedoel je?’ ’Nou, jij bent welgesteld, hebt een welgestelde familie, met allerlei connecties, én hebt hoger onderwijs genoten, dus heb je meer opties dan iemand zonder opleiding, die is opgegroeid in een achterstandswijk bij een arme en ongeschoolde familie die weinig opheeft met studeren maar wel met erop losslaan en dagelijks te veel zuipen. Zo iemand heeft dus simpelweg minder ‘goede’ opties om uit te ‘kiezen’… Er is dus, dunkt me, een verschil tussen keuzes máken, en keuzes hébben, als je al meent dat het ‘in het leven’ om keuzes maken draait. Er is dus geen neutraal ‘nulpunt’ van waaruit een mens ‘start’. Er is sowieso geen ‘nulpunt’. En niemand is ‘gelijk’. Iedereen is immers een eenmaligheid. En elke levenssituatie is anders. Wij mensen maken allerlei keuzes in ons leven. Maar weten we ook echt wat we precies kiezen en van waaruit? En weten we wat we daarmee allemaal teweegbrengen, daarmee af- of uitsluiten, en wat alle gevolgen van die ‘keuze(s)’ zullen zijn? Nee, we hebben eigenlijk geen idee! Maar kiezen zul je, moet je, ook al doe je niks… Niet kiezen is ook kiezen.
Boek 3 – 1362. – Willen we meer of minder…? – In Nederland zijn 2,5 miljoen laaggeletterden, en een miljoen mensen die echt niet kunnen lezen en schrijven! Willen we er nog meer? Slecht plan om het onderwijs steeds verder naar beneden bij te stellen of kids toe te staan twittertaal te gebruiken en niet(s) te lezen, of op school steeds op hun telefoon te kijken omdat dat ‘leuker’ is dan de les…
Niet iedereen uit die schokkend grote groep is niet intelligent genoeg om een basale vorm van taalvaardigheid of rekenen aan te leren, dunkt mij, want er zijn geen 3,5 miljoen Nederlanders met een IQ van onder de 80. Kunnen lezen, spreken, schrijven én rekenen is cruciaal in een complexe, technologische samenleving als de onze. Dat niet voldoende beheersen is op vele niveaus belemmerend en beperkend. Wie dat niet kan, wordt gegarandeerd lid van de onderklasse… of erger, ik zei dat al eerder. Begin met het weren van smartphones in de klas.
Nieuwsbericht juli ‘23 na een advies om smartphones uit de klas te weren – te beginnen in het basisonderwijs. – ‘Smartphones zijn zwaar verslavend voor jongeren en hun hersenen zijn nog te weinig ontwikkeld om weerstand te bieden aan de prikkels, trillingen en geluiden, staat in wetenschappelijke rapporten. Leerlingen die veel op hun telefoon zitten, scoren gemiddeld 1 tot 1,5 punt lager bij toetsen.’ Experts zoals kinderpsychologen, mediahoogleraren en anderen zeggen dit al veel langer. Beter en interessanter – en soms strikter – onderwijs kan echter ook geen kwaad lijkt me. Zoiets als maatschappijleer kan ook geen kwaad, want velen die van het vmbo afkomen, blijken niets of nauwelijks iets af te weten van zaken als staatsinrichting en democratie. Maar ja, er is al vele jaren een tergend lerarentekort… ook triest hoe onze samenleving steeds meer een markt-gestuurde samenleving is geworden, zoals de filosoof Michael Sandel terecht stelt. Daarover zou meer moeten worden nagedacht en gesproken, maar kunnen nadenken en zaken als kennisvergaring en serieuze maatschappijkritiek veronderstellen allemaal: taalvaardigheid en een dosis algemene ontwikkeling.
Boek 3 – 1350. – Afstraffen is geen oplossing? – Tja, een groot deel van de havo- en vwo-klantjes is tegenwoordig al niet (meer) in staat om zelfs maar een 5,5 voor Nederlands te halen. Eén plan is dat je dan gewoon niet slaagt voor je hele diploma. ‘Maar afstraffen heeft geen zin,’ zeggen sommige docenten en leerlingen. Jaja. Een minimale norm hanteren wordt dus gezien als afstraffen? Hm.
De eigen taal goed kennen lijkt me nogal cruciaal – ten minste één taal behoorlijk beheersen is sowieso goed – ook voor de hersentjes, twee is nog beter. Kunnen rekenen lijkt me overigens ook vanzelfsprekend, en een basisvaardigheid. En zeker op dat niveau! Dat zijn mensen met een IQ van minimaal 100+ (havo) of 115+ (vwo).
Geef (ook) beter les, leidt docenten beter (en flinker) op, betaal ze fatsoenlijker, geef meer les, en laat leerlingen die ondermaats blijven presteren bijles nemen of krijgen – en laat ze ook meer creatieve dingen doen. En haal je het dan nog niet, dan haal je het maar niet, of ga je op een lager niveau door. Lijkt me beter dan een voortschrijdende ‘race to the bottom’ om het eens in goed Hollands te verwoorden. Basisvaardigheden heb je je hele leven nodig. Begin je matig, dan wordt het later zelden beter. Veel hbo- en uni-opleidingen moeten nu extra lessen geven omdat de nieuwe studenten zo ondermaats zijn onderwezen en met zo veel zijn weggekomen. Lijkt me slecht voor iedereen. Kap met slap gedoe. Je haalt een 6 of je haalt het niet, zou ik zeggen. Een zes is maar 60%, is dat zelfs voor de havo of vwo al te veel gevraagd? Klaar ermee. Niks 5,5. Een 6 als absoluut minimum!
Kun je dat niet, dan haal je het maar niet, jammer dan. Want anders betekenen die diploma’s straks helemaal niks meer, kan bijna niemand meer een fatsoenlijke zin uitspreken, schrijven of lezen of een samenhangende gedachte vormen, en kun je bijna net zo goed bij de geboorte al wat diploma’s gaan uitdelen.
Ook op lagere niveaus graag voldoende taalvaardigheid en rekenen aanleren, anders veroordeel je mensen (nog meer) tot een leven aan de onderkant – en die is al druk genoeg bezet, en met steeds minder perspectief. Bovendien is sociale mobiliteit toch al vrij beperkt. Combineer taal- en rekenonderwijs eens met praktisch onderwijs en integreer het met andere vakken. Wees creatief, en help ze echt! Is goed voor iedereen. Enne, ouders: lees ze voor, lees met ze, bemoedig en stimuleer, reken met ze, laat het niet enkel aan de scholen over… er zijn zelfs tal van leuke apps en software-dingetjes die helpend kunnen zijn. Niet alles kan door of op scholen worden gedaan. Anyway: luiheid, slordigheid en gemakzucht belonen of laten passeren is altijd een slecht plan. Helemaal niet opvoeden ook.
Wie zou er een werknemer willen die nog geen 60% kan halen, of voor iemand willen wer- ken die op 60% of minder presteert? Leer ze goed lezen, spreken en schrijven in plaats van ze enkel te laten appen, rappen en texten. Eind ‘23 bleek dat de leesvaardigheid bij kids onder de 15 alweer was achteruit gegaan…
‘Dus onvoldoende opleiding, of de verkeerde of de maar half afgemaakte, geeft onvoldoende aan- sluiting op de dynamiek van de arbeidsmarkt, met als gevolg laagproductief werk en onvoldoende kans op inkomensgroei. Dan ligt het gevaar op de loer dat je je door de maatschappij vergeten voelt en niet overal in de schreeuwend geëtaleerde welvaart deelt. Zonder startkwalificatie sorteer je bijna automatisch voor op een moeizaam en onzeker leven,’ aldus Kees van der Lede (In Pessimisme is voor losers – met Joris Luyendijk geschreven).
Juist, en dat begint met taal en rekenen, hoe saai dat ook lijkt. En die voorspelde moeizame toekomst ligt niet enkel op financieel terrein, maar bepaalt (mede daardoor) ook met wie je omgaat en met wie je wel en geen relatie kan aangaan… en dat heeft talloze gevolgen, ook voor eventuele kinderen die vervolgens geboren worden. Leven ‘aan de onderkant’ is bepaald geen party – ook al verhonger je hier niet! Sla Dalrymple er nog maar eens op na… en wat die zei over het maken van beleid:
‘Feeling good about yourself is not the same thing as doing good. Good policy is more important than good feelings.’
En wat te denken van deze: ‘Ik heb het volgende gesprek talloze malen gehad met jonge mannen van ongeveer 20 die sinds ze van school gingen werkloos waren: ‘Heb je er al eens over nagedacht om je educatie te verbeteren?’ ‘Nee.’ ‘Waarom niet?’ ‘Dat heeft geen zin. Er zijn toch geen banen.’ ‘Zouden er nog andere redenen kunnen zijn om iets te leren?’ ‘Nee.’ (Uit: Leven aan de onderkant – 2de hands te koop, voor weinig – uiterst leerzaam boekje.) En dat was nog in tijden van grote werkloosheid… nu zijn er baantjes zat.
Ook klaar trouwens met leerlingen – en hun ouders – die niks van de evolutieleer, gelijke rechten, de democratische rechtstaat en ‘verlicht’ fatsoen willen weten… en/of menen dat openlijke misogynie of homohaat oké is, of dat religieuze teksten of ‘overtuigingen’ geldige argumenten zouden bevatten en boven de wet gaan. Of gaan we ons daar ook maar aan aanpassen? Tolereer nooit het intolerante noch ‘goddelijke’ dogma’s! Doe je dat wel, dan ondermijn je alle verworvenheden van de open liberale democratie en de daardoor ontstane – maar precaire – vrijheid. En luister naar mensen, ook naar hen die de verlichtingsidealen (of dogma’s?) niet zo hoog in het vaandel hebben staan, maar zich wel vergeten voelen. De open samenleving vreet zichzelf anders nog op, als we niet goed opletten.
Onderwijs moet dus ook gaan over de rechtsstaat, democratie, gelijkwaardigheid, vrijheid van meningsuiting (die je niet enkel moet opeisen maar ook toestaan aan anderen, by the way), burgerrechten en plichten, de scheiding van kerk en staat, enzovoorts – steeds weer en steeds meer blijkt dat leerlingen amper iets weten over onze liberale, democratische samenleving, en dat is uiterst kwalijk, dunkt mij – dus maak er onmiddellijk een verplicht vak van (maatschappijleer) op alle middelbare scholen tot en met het examenjaar – waar je dus een 6 voor moet halen. En dus kunnen er maar beter geen puur religieuze scholen zijn, het lijkt me gezonder alle kids in Nederland op school te mengen, zou ik menen, en zo neutraal mogelijk onderwijs te geven. Religieus en ultraconservatief gedoe zit wereldwijd behoorlijk in de lift, zwengel het niet aan, en legitimeer het niet te ruim- en weekhartig – maar tracht het (of hen) wél te verstaan, zodat je leert hoe ze aan te pakken.
Afstraffen en aanpakken moet trouwens ook snel gaan gelden voor idioten die menen dat het oké is om politici, wetenschappers, auteurs, sprekers en anderen te mogen bedreigen of aanvallen, en voor lui die anderen daartoe ophitsen en/of doxen, ‘sorry’ zeggen als je gepakt wordt moet niet meer afdoende zijn. Acties dienen consequenties te hebben – en niet ‘getolereerd’ te worden. Ze zijn zelf vrij hard in hun oordelen… een koekje van eigen deeg kan soms geen kwaad. Soms kan ik harde noties in mijzelf ontwaren… hm. Maar ja, ik pakte mijzelf ook niet met fluwelen handschoenen aan… was al lang genoeg week, lui en toegeeflijk geweest.
Bovendien heeft zolangzamerhand een kwart van de kids (zogenaamd) een aandoening, stoornis of is ergens slachtoffer van… hm… ja, vooral van belachelijke verwachtingen en idiote ouders (en hun school-besturen). Elk kind dat niet constant ‘gelukkig’ is, niet overal een 8 voor haalt, niet de hele tijd van hot naar her gesleept wil worden, niet in drie clubs wil zitten of een beetje schuchter of juist lekker fel, fysiek en competitief is, is een therapeutisch geval?
De normen zijn het probleem, niet de kids! Bert Wienen kritiseert de boel ook en is tegen het kweken van slachtoffers en (dus) voor inclusief onderwijs, i.p.v. individueel (rugzak) onderwijs. Niet een klas vol ‘uitzonderingen’, maar gewoon een groep kids, die moet leren, ook hoe elkaar om te gaan, zodat zij (en hun ouwelui) gaan begrijpen dat verschillen juist heel normaal zijn, en dat niet iedereen maar ‘normaal’ moet zijn of worden…
Jonathan Haidt zegt daarnaast dat ‘we’ over-beschermend (en te veeleisend) zijn naar kinderen voor wat de fysieke wereld betreft, maar ze tegelijkertijd ongecontroleerd uitleveren aan sociale media. Hij spreekt van de angst-generatie in zijn nieuw te verschijnen boek. En het ‘men’, met hun idiote noties en verwachtingen, kweekt ze. Setting up a generation for failure and mental health problems. Top! Gen-Z doet trouwens ook al massaal aan anti-aging behandelingen en allerlei cosmetica, als ze 15 zijn al, of jonger nog, ook al dankzij sociale media… leer kids lezen, niet swipen!
Boek 2 – 1008.- Wonderen? – Hoe weet ik dat veel mensen nog steeds in wonderen geloven? Omdat velen menen dat ‘succes’, vaardigheid, rijkdom, roem, kundigheid, een interessant bestaan of werkelijke vervulling, spirituele verlichting of volwassenheid, een bijzondere ‘carrière’, ontdekking of prestatie zomaar uit de lucht komen vallen, alsof het iets magisch zou betreffen. Ieder echt mens, echter, weet dat ‘succes’ op welk vlak dan ook voor een groot deel bestaat uit honderden kleine, dagelijkse beslissingen (micro-goals), uit focus of de kwaliteit van aandacht en eigen inzet, uit het overwinnen van jezelf en allerlei hindernissen, uit onderscheidingsvermogen, opgedane kennis, de bereidheid tot leren en der- gelijken, wat hulp, en tot slot: uit talloze toevallige factoren.
Het kind dat nooit wordt voorgelezen, nooit een boek ziet, geen echte gesprekken hoort maar vooral gebral en gescheld en klappen, geen fatsoenlijk onderwijs krijgt aangeboden, weinig weet over de democratie, noch andere uitdagingen en interessante zaken meemaakt, heeft allerlei kansen en micro-invloeden (of netwerken) niet, waardoor de gelegenheid te ontsnappen aan een armzalig en primitief bestaan tamelijk minuscuul is.
Er zijn dus talloze micro-invloeden en voorwaarden nodig om de kans op een vervullend bestaan mogelijk te maken, zowel in het gezin, de familie en de ruimere omgeving – naast de eventuele intrinsieke drive, intelligentie, aanleg en het ‘karakter’ van de persoon in kwestie. Zo ook voor de kans op iets ‘bijzonders’. Alleen idioten denken dat iets zomaar uit de lucht komt vallen of zomaar wordt aangereikt. Werk verzetten, aandacht schenken, een gunstige achtergrond (niet per se ‘leuk’), inzet, karakter kweken, niet zeiken, interesse, focus, kunnen spelen met iets, volharden, impuls-controle… allemaal zaken die zwaar worden onderschat.
Prinsjes en prinsesjes vinden dat alles maar moet worden aangedragen en vanzelf moet gaan, echte mensen nooit. Logisch dat er veel prinsjes en prinsesjes zijn…
Laurie Penny was helder, die prins(es)jes in onze hoofden moeten sterven!
Boek 2 – Uit noot 738. – (In 1815 was zoiets als artikel 23 (vrijheid van onderwijs) misschien heel modern en vooruitstrevend en zinvol, nu-niet-meer! Je kunt nu beter vrijheid in onderwijs hebben, vrij van religieuze en politieke indoctrinatie dus. Op school moet je leren hoe te denken, niet wat je moet denken of geloven (aannemen) en gelovigen dienen niet te bepalen wat er onderwezen wordt (of aan wie). Je dient er te leren vaardig te zijn, en niet slaafs of volgzaam, een zelfstandig mens te worden, geen kloon of geïnfecteerde. Opgroeien is al lastig genoeg! )
Uit Aan de leiband, of je eigen pad? (2019)
Want, zo vat Safranski het probleem dat het Idealisme constateerde samen: ‘Op de ontwikkeling van het individu komt het aan.’
Het onderwijs zou daar een rol in kunnen of wellicht zelfs dienen te spelen, zoals Herder al bedacht in 1769, en ook Goethe stond een andere, minder verhinderende en meer verrijkende opvoeding voor, geïnspireerd door de ideeën van Herder en de Duitse Idealisten. Maar helaas leiden we naar mijn idee (nog steeds) geen Mensen op, maar vooral gewone middelmatige burgers; deelnemers aan de arbeidsmarkt; gelovigen van het ‘moderne’. Zo kweken we geen echte Individuen maar nog steeds, zich vrij wanende, fabriekswaar. Dus! We dienen zelf sterk te zijn of worden, en onszelf op te voeden en te bevrijden van alle knellende sociale en maatschappelijk-economistische, op uiterlijk succes (en ‘veiligheid’) gerichte kluisters die de geest klein houden en verhinderen de vleugels werkelijk uit te slaan en te ontdekken wat leven werkelijk kan zijn. (Onderwijs: kennisvergaring, taal- en rekenkunde EN vorming!)
Uit De Tao van Hans (2020):
Ik zeg: Waar de betekenis van woorden gedevalueerd wordt, of aan inflatie onderhevig raakt door verkeerd én te frequent gebruik, verliezen die woorden niet enkel hun duidelijkheid en belang, maar verliezen wij daarmee ook het vermo- gen tot helder denken, daar taal en denken nogal samenhangen. Mede daarom zou je denken dat goed en consequent taalonderwijs van cruciaal belang is!
EN elders in dat boek (in een langer betoog – zie hier mijn boekenpagina, by the way):
Deels leven velen van deze ‘onderklasse’ door hun eigen toedoen en ge-brek aan initiatief een leeg en ellendig bestaan. Maar ze worden nog verder verzwakt en beroofd van enige zinnige ambitie of interesse door bepaalde – ook naar hen, in versimpelde vorm doorgesijpelde – intellectuele, relativistische noties, een daarop gebaseerde politiek, verkeerde vormen van hulpverlening, sociaal determinisme en verslechterd, namelijk naar beneden bijgesteld, onderwijs, uitgevoerd door meestal ongeïnspireerde en saaie en angstige lieden (leerkrachten en artsen en dergelijken worden ook vaak verbaal en fysiek bedreigd door dit volk).
‘Goed leren schrijven of spellen hoeft niet, er wordt toch wel begrepen wat bedoeld wordt’ zegt een onderwijzer ergens! En Dalrymple is onder anderen boos op Steven Pinker, die ook eens zulk soort taal uitte in diens, uiteraard wel geheel correct geschreven, invloedrijke boek The language instinct. Ik ben best gecharmeerd (van later werk) van Pinker, maar dit eenzijdige simplisme is inderdaad niet best – hij erkende het ook later, in elk geval ten dele, maar het kwaad was al geschied – niet enkel ‘dankzij’ of sinds Pinker trouwens.
Op sommige scholen, zegt Dalrymple, is spelling en grammatica al helemaal afgeschaft, want taalbeheersing zou de creativiteit maar remmen en een uiting zijn van burgerlijk cultureel imperialisme..?! WHAT?? Er zijn blijkbaar ook al scholen waar leraren niet meer dan vijf taalfouten mogen aangeven, want ‘falen’ is zo slecht voor het zelfvertrouwen! Bij Wodan! Wederom dom gezigzag: van veel te autoritair en rigide onderwijs naar veel te los en slap. Door onderwijs te veel aan te passen aan de interessewereld van kinderen en jongeren, en de eisen aan basisvaardigheden én concentratievermogen steeds verder naar beneden bij te stellen, invalideer je mensen en houd je de interessewereld klein en plat, in plaats van de horizon te verbreden, een gedegen basis te bieden en daarmee een kans op geestelijke groei en een zinvolle baan (en bestaan) in een toch al tamelijk complexe en steeds meer technologische maatschappij. Zoals Dalrymple terecht stelt zijn mensen die zich in zo’n maatschappij niet kunnen concentreren, die amper kunnen lezen, schrijven en rekenen en – mede daardoor – niet(s) willen of kunnen leren en ook nog geen interesses hebben ontwikkeld buiten de bevrediging van platte puberale impulsen om, en niet met frustratie hebben leren omgaan (door dingen te moeten doen of leren die wellicht niet zo leuk of een beetje moeilijk zijn), gedoemd tot een ellendig, zielloos en perspectief-arm bestaan aan de onderkant!
